در روزگاری که کتابخوانی دوره سیاهی را پشت سر می گذارد، هستند کتاب هایی که در سال به چاپ دهم می رسند و بدون هیچ دغدغه در سبد متقاضیان خود قرار می گیرند. همان کتاب هایی که در موسسات کنکوری و آموزشی برای ارتقای سطح دانش آموزان قرار است سیر تا پیاز درس خوانی را به دانش آموزان تفهیم کند.
به گزارش ایده و خلاقیت به نقل از پول نیوز، هر روز یک کتاب، فلش کارت، دفتر تمرین، جزوه آموزش تست زنی و… در این بازار سیاه قد علم می کند و تمام تلاش خود را برای به زمین کشیدن رقیب به کار می بندد. در میدان پررقیب آموزش و کسب و کارهایی که بر بستر آن شکل می گیرند باعث جوانه زدن میلیاردرهایی در اقتصاد کشور می شوند که گاهی مافیای بزرگ کاغذ، چاپ و حتی بازار کتاب را هم در دست می چرخانند.
بر اساس اعلام رسمی وزارت آموزش و پرورش ۹۹۸ مؤسسه غیر انتفاعی و مدرسه غیر دولتی در تهران با مجوز رسمی فعالیت می کنند، این در حالی است که موسسات بدون مجوز در این آمار گنجانده نشده اند. این ۹۹۸ مدرسه در ۱۹ منطقه تهران پراکنده شده اند که سهم مناطقی مانند یک، دو و سه بیش از سایر مناطق است. تعداد دانش آموزان مدارس غیرانتفاعی ۱۸۰هزار نفر از جمعیت یک میلیون و ۵۰۰ هزار دانش آموز شهر تهران اعلام شده است.
مدارس غیر دولتی در کلانشهرها به یک چهارم تهران و در شهرستان های کوچک شاید به تعداد انگشت های دست باشد اما رویش این کسب و کار که قدمتی کمتر از ۱۰ سال دارد نسل تازه ای از ثروتمندان را به اقتصاد کشور معرفی می کند. این کسب و کار مانند تمامی بنگاه های اقتصادی برای شروع نیاز به یکسری مجوزهایی دارد که باید از وزارت آموزش و پرورش، اماکن و… اخذ شود.
آخرین مصوبه مجلس شورای اسلامی برای دریافت مجوز راه اندازی یک مؤسسه آموزشی غیر دولتی به سال ۸۷ بازمی گردد. براساس این مصوبه متقاضیان تأسیس مدرسه یا مرکز آموزشی و پرورشی غیردولتی باید واجد شرایط زیر باشند:
الف- تابعیت جمهوری اسلامی ایران
ب- اعتقاد و التزام عملی به مبانی و احکام اسلام و برخورداری از حسن شهرت
پ- التزام عملی به قانون اساسی و ولایت فقیه
ت- نداشتن وابستگی به رژیم گذشته یا گروه های منحرف و غیرقانونی
ث- نداشتن پیشینه کیفری مؤثر
ج – حداقل مدرک کارشناسی یا معادل آن
چ- حداقل ۳۰ سال سن
ح – تأهل برای مردان.
نمایندگان مجلس وظایف مؤسسان مدارس و مراکز آموزشی و پرورشی غیردولتی را به شرح زیر مصوب کردند:
الف- أخذ مجوز رسمی از وزارت آموزش و پرورش جهت تأسیس مدرسه یا مرکز
ب- تضمین منابع مالی لازم جهت تأمین هزینه های مدرسه یا مرکز، حداقل برای یک سال
پ- تأمین منابع انسانی، فضا و امکانات مورد نیاز طبق ضوابط وزارت آموزش و پرورش
ث- پیشنهاد دو فرد واجد شرایط برای مدیریت مدرسه یا مرکز به آموزش و پرورش
ج- نظارت بر امور آموزشی، پرورشی، اداری و مالی مدارس و مراکز تحت پوشش و پاسخگویی به مراجع ذی ربط.
با تصویب نمایندگان در تبصره ۱، وزارت آموزش و پرورش مجاز است از هر متقاضی تأسیس مدرسه یا مرکز موضوع این قانون، ۲ میلیون (۲/۰۰۰/۰۰۰) ریال دریافت و به حساب درآمدهای اختصاصی – ملی نزد خزانه داری کل کشور واریز کند.
معادل وجوه واریزی از محل اعتبار درآمد اختصاصی مربوط، در اختیار سازمان مدارس و مراکز غیردولتی و توسعه مشارکت های مردمی قرار می گیرد تا برای نظارت و کمک به توسعه مشارکت در مناطق محروم هزینه شود. مجوز تأسیس صادرشده حداکثر دو سال اعتبار دارد.
مجلسی ها در تبصره ۲ نیز مقرر کردند که وزارت آموزش و پرورش مجاز است متناسب با عواملی از قبیل کاهش هزینه های دولتی ناشی از اصلاح ساختار اداری و کاهش نیروی انسانی و نرخ تورم، هر سه سال یک بار نسبت به کاهش یا افزایش مبالغ ریالی دریافتی اقدام و آن را به شورای نظارت استان ابلاغ کند.
در تبصره ۳ تصویب شد به منظور شفافیت عملکرد مالی مدارس و مراکز موضوع این قانون، مؤسس یا مدیر، گزارش مالی سالانه را به انجمن اولیاء و مربیان ارائه می کند.
براساس ماده ۱۰، بانک های کشور موظفند طبق قانون عملیات بانکی بدون ربا با معرفی وزارت آموزش و پرورش از ۳۵ تا ۵۰ درصد از نیاز مالی مؤسسان مدارس و مراکز آموزشی و پرورشی غیردولتی را که از کارکنان دولت و دارای سابقه آموزشی می باشند جهت تهیه یا توسعه فضای آموزشی و پرورشی و تأمین تجهیزات و امکانات مورد نیاز به صورت وام قرض الحسنه و برای سایر اشخاص از دیگر منابع اعتبارات بانکی تأمین کنند.
مجلسی ها به وزارت آموزش و پرورش اجازه دادند مطابق قوانین و مقررات، زمین و ساختمان های مازاد بر نیاز خود را به صورت اجاره یا فروش به مؤسسان مدارس غیردولتی واگذار کند.
آیین نامه نحوه تعیین قیمت فروش و اجاره و شرایط واگذاری ساختمان ها و اراضی مذکور ظرف مدت سه ماه پس از لازم الاجرا شدن این قانون توسط وزارت آموزش و پرورش با همکاری وزارت امور اقتصادی و دارایی تهیه و به تصویب هیأت وزیران می رسد.
واگذاری ها در هر محل مشروط بر آن است که دسترسی مردم به مدارس دولتی در آن محل دچار خلل نشود. بیشترین مشتریان موسسات آموزشی اساتید و معلمان بازنشسته ای هستند که به دنبال درآمد و ثروت بیشتر می گردند.
علی حسینی، معاون آموزشی یک مؤسسه در مرکز تهران می گوید: «برای راه اندازی یک مؤسسه آموزشی متوسط باید بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ دانش آموز را تخمین زد. در غیر این صورت مدرسه باید در یک منطقه بسیار بالای شهر باشد و میزان شهریه دریافتی بین ۲۰ تا ۲۵ میلیون باشد.»
به گفته وی «یک مؤسسه متوسط در سال بین ۷ تا ۱۰ میلیون تومان از دانش آموزان خود شهریه دریافت می کند که اگر متوسط این مبلغ را برای ۱۰۰ دانش آموز در نظر بگیریم میزان درآمد مؤسسه ۸۰۰ میلیون در سال است. این در حالی است که میزان هزینه های موجود این رقم قابل ملاحظه را تا حدی پایین می کشد.»
برای راه اندازی یک مدرسه با متوسط دانش آموز ۱۰۰ نفر به یک ملک ۳ طبقه با متراژ ۲۰۰ متر در هر طبقه نیاز است که هزینه رهن این ملک در مناطق متوسط شهر تا مرز ۵۰۰ میلیون در سال هم می رسد.
البته در صورت اجاره نیز باید به فکر پرداخت اجاره بین ۲۰ تا ۳۰ میلیون تومانی در ماه بود. به عبارتی بخش اعظمی از درآمد مؤسسه توسط هزینه اجاره و رهن بلعیده می شود. بخش دیگری از هزینه های یک مؤسسه دستمزد اساتید است.
به طور متوسط یک استاد از ساعتی ۱۰۰ هزار تومان تا ساعتی ۶۰۰ هزار تومان برای رشته های مختلف دستمزد دریافت می کند.
میانگین دستمزد اساتید یک مؤسسه در سال به ۲۰۰ میلیون تومان هم می رسد اما هزینه نگهداری و ملزومات هم بین ۵۰ تا ۶۰ میلیون تومان تخمین زده می شود. در این صورت می توان گفت سودی بین ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون برای مؤسسه آموزشگاه باقی می ماند که اصلاً رقم چشمگیری نیست.
اما به گفته یکی از مدیران مدارس غیر دولتی مشهور تهران، عمده درآمد مدارس متوسط شهر که توان دریافت شهریه های بالا از اولیا نیستند از محل فروش کتاب و لوازم جانبی تأمین می شود. هر مدرسه برای فروش کتاب بین ۲۰ تا ۲۵ درصد پورسانت دریافت می کند.
با توجه به اینکه ۱۰رشته مهم در مدارس تدریس می شود اگر یک مدرسه با ۱۰۰ دانش آموز در سال فقط هزار کتاب برای رشته های تحصیلی به فروش برساند از هر کتاب که متوسط قیمت آن ۱۵هزار تومان است بین ۳ تا ۵هزار تومان پورسانت دریافت می کند، از سوی دیگر فلش کارت ها، دفاتر تمرین، ملزومات آموزشی و… موارد دیگری هستند که از محل فروش آنها به مدیران مدارس پورسانت داده می شود.
مرتضی کریمی، مدیر یک مؤسسه آموزشی می گوید: «میزان سود خالص از درآمد موسسات مناطق متوسط شهر با تعدد دانش آموزان متوسط بین ۱۰۰ تا ۱۵۰میلیون تومان در ماه تخمین زده می شود.
این در حالی است که این رقم در مناطق بالای شهر، تا ۱۰ برابر و در مدارس صاحب نام و حتی تیزهوشان به ۲۰ برابر هم افزایش پیدا می کند.» به گفته وی «یکی از مشهورترین مدارس تیزهوشان در شهر تهران سالانه ۳۰۰دانش آموز جذب می کند که این دانش آموزان با توجه به رشته و مقطع تحصیلی خود بین ۲۵ تا ۳۰ میلیون تومان شهریه در سال پرداخت می کنند.
یک حساب سر انگشتی نشان می دهد که درآمد این مؤسسه نزدیک به ۹۰۰ میلیارد تومان در سال است که در بهترین حالت بین ۱۰ تا ۱۲ میلیارد به عنوان هزینه دستمزد و حقوق، ملزومات اداری، هزینه های جاری، هزینه ساختمان و… پرداخت می کند.»
با توجه به اینکه کنکور برای بسیاری از خانواده ها معنی و تعبیر آینده فرزندان را دارد به هر طریق هزینه های مربوط به آن تأمین می شود.
درحالی که نزدیک به یک میلیون نفر شرکت کننده کنکور در کشور وجود دارد بازار سیاه کلاس کنکور در موسسات بسیار داغ است. این طور که در کشور ما مرسوم شده این است که دانش آموزان برای موفقیت در کنکور باید حتماً در کلاس های آموزشی زبان و تقویتی درس ها شرکت کنند و برای فهمیدن رمز و راز کتاب درسی به کتاب کمک آموزشی که از سوی مراکز آزاد منتشر می شوند رجوع کنند.
موسسات کنکوری علاوه بر کسب درآمد از محل شهریه دانش آموزان و فروش محصولاتی مانند کتاب، فلش کارت و… به دانشجویان، از طریق مشاوران آموزشی هم کسب درآمد می کنند. چهره های شناخته شده ای در عرصه آموزش خود را خداوندگار کنکور دانسته و رازهای موفقیت در کنکور را به صورت لحظه ای به فروش می رسانند.
به همین دلیل موسسات این افراد را به خدمت گرفته و با هماهنگی یکدیگر سمینارها و رویدادهای بزرگی را برای درآمدزایی راه اندازی می کنند. تحقیقات میدانی نشان می دهد هر دانش آموز برای حضور یک روزه در این سمینارها مبالغی نزدیک به ۱۰۰هزار تومان تا یک میلیون تومان را پرداخت می کند.
به طور متوسط هر سمینار با حضور ۱۰۰شرکت کننده برگزار می شود که میانگین هزینه آن مبلغی نزدیک به ۵۰۰هزار تومان است. با یک حساب سرانگشتی می توان برآورد کرد که این سمینارها درآمدهای بسیار بالایی برای برگزارکنندگان آن دارد. البته این سمینارها با سمینارهای آموزشی و علمی تفاوت بسیاری دارند.
برای مثال اگر استادی سمینار جمع بندی یکی از دروس کنکور در یک ماه پایانی را برگزار می کند با روش بسیار متفاوت تری نسبت به سمینارهای انرژی درمانی و ذهن برتر برگزار می شود. به نظر می رسد که استقبال دانش آموزان از این سمینارها به حدی رسیده که بروشورهای تبلیغاتی آن تا مرز مدارس هم رسیده است.
البته این سمینارها برای تیم برگزار کننده با ارزان ترین قیمت ممکن انجام می شود. برای مثال دستمزد گران ترین سخنران سمینارها بین ۱۰ تا ۱۵ میلیون برای یک روز سمینار است. در این سمینار باید یک وعده غذایی به دانش آموزان داده شود که هزینه آن بین ۱۰ تا ۱۲ هزار تومان در بهترین حالت تخمین زده می شود،همچنین هزینه سالن بین ۷ تا ۱۰ میلیون تومان. هزینه های جانبی هم بین ۵ تا ۱۰ میلیون تخمین زده می شودکه مجموع این هزینه ها نزدیک به ۶۰ میلیون تومان است، درحالی که یک سمینار ساده نزدیک به ۱۰۰میلیون تومان درآمد ایجاد می کند
