بررسی بازار روغن پالم

معرفی روغن پالم

نخل روغنی گیاهی است از خانواده نخل‌ها (نخلیات) که دو گونه را شامل می‌شود. این درخت در کشاورزی به جهت فرآوری روغن نخل به کار می‌رود. گونه آفریقایی آن در غرب آفریقا، بین آنگولا و گامبیا و گونه آمریکایی‌اش در نواحی گرمسیر آمریکای جنوبی و مرکزی یافت می‌شود. گونه نخل روغنی آفریقایی از اوایل دهه ۱۹۰۰ میلادی در سوماترا و مالزی شناسانده و کشت شده است. در حالت طبیعی رنگ روغن نخل به دلیل مقدار بالای بتاکاروتن قرمز است. به همین دلیل روغن هسته ی نخل با روغن هستهٔ سایر میوه‌های مشابه اشتباه نمی‌شود. روغن پالم یا نخل از نظر حجم تولید در بین روغن‌های گیاهی تولید شده در سطح دنیا در جایگاه اول قرار دارد.

توسعه صنعت چربی و روغن

رشد جمعیت و افزایش مصرف از یک سو و ضرورت­های تغذیه­ای از سوی دیگر، باعث شد که صنعت چربی و روغن از قرن نوزدهم به بعد، رشد و توسعه چشمگیری داشته باشد، بطوریکه در حال حاضر نزدیک به ۱۸۰ میلیون تن چربی و روغن تولید می­گردد که ۱۷ نوع را شامل می­شود. از این میان روغن پالم ۳۹% ، سویا ۲۷% ، کلزا ۱۵% ، آفتابگردان ۹%، نارگیل ۲%، پنبه ۳%، زیتون ۳%، بادام زمینی ۲% را به خود اختصاص داده­اند.

دلیل اصلی نیاز انسان به روغن گیاهی این است که سه اسید چرب غیر‌اشباع به نام اولئیک، لینولئیک و لینولنیک برای بدن ضروری هستند؛ یعنی بدن قادر به ساخت آن­ها نیست، ولی به آن­ها نیاز دارد و این اسیدهای چرب ضروری فقط در روغن‌­های گیاهی به اندازه مناسب وجود دارند.

مضرات روغن پالم

نوع اسید چرب موجود در غذای مصرفی به ‌شدت بر افزایش چربی و کلسترول خون و ایجاد بیماری‌ های قلبی عروقی اثر می ­گذارد. افزایش دریافت اسید‌های چرب غیر اشباع به میزان ۱ درصد، موجب کاهش کلسترول به اندازه ۴/۱ میلی ‌گرم در دسی ‌لیتر می­‌گردد. اسید پالمتیک ۶۰ درصد اسیدهای چرب اشباع شده دریافتی را تشکیل داده و ‌موجب بیشترین شیوع هایپرکلسترولمی ‌(بالا رفتن کلسترول خون) می ‌شود. روغن پالم دارای اسیدچرب پالمیتیک است که برای قلب و عروق نیز خطرناک است. ‌

چربی اشباع شده تنها ماده مضر روغن پالم نیست بلکه این روغن دارای اسیدهای چرب با میزان ترانس بالاست؛ چربی‌های ترانس غیر از تأثیر روی کلسترول خون، به علل دیگری برای قلب مضرند. در ابتدا تصور می‌شد که چربی‌های ترانس، جایگزین سالمی برای چربی‌های حیوانی باشند، زیرا از چربی‌های اشباع‌نشده و عمدتا از روغن‌های گیاهی به‌دست می‌‌آیند. اما دانشمندان بعدها دریافتند که این چربی‌ها نه‌تنها سالم نیستند، بلکه هم کلسترول بد (LDL) را بالا می‌برند و هم کلسترول خوب (HDL) را پایین می‌‌آورند، و به این ترتیب خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی را افزایش می‌دهند. این چربی‌ها میزان تری‌گلیسیرید‌های موجود در خون را بالا می‌برند. میزان بالای تری‌گلیسیرید نیز در سخت شدن دیواره شریان‌ها (تصلب‌ شرایین) که زمینه بیماری قلبی را فراهم می‌کند، مؤثر است. دقیقا همین عامل سبب می‌شود که محققان و متخصصان به این نکته اشاره کنند که روغن پالم برای سلامت قلب و عروق به شدت مضر است، چرا که اسیدهای چرب ترانس۱۰ برابر روغن اشباع شده برای بدن مضر هستند.

 روغن‌های مورد استفاده در سبد غذایی افراد باید حداقل زیر ۲ درصد اسید چرب اشباع و ترانس داشته باشند. در مصرف لبنیات هم باید از شیر با چربی کمتر از ۲٫۵ درصد استفاده شود و حتی در صورت عدم استفاده از روغن پالم در شیر پرچرب، به دلیل مضرات چربی‌های حیوانی، بهتر است که شیر و لبنیات پرچرب از سبد غذایی حذف شود.

مزایای روغن پالم

این محصول یکی از ۱۷ نوع روغن خوراکی دنیاست که ارزش غذائی بالائی دارد همانند دیگر روغن­ها و چربی­ها، هر گرم روغن پالم ۹ کیلو کالری انرژی تامین می­کند. از سویی دیگر چربی­ها منبع سرشار ویتامینهای A ,D ,E به شمار می‌آیند. روغن پالم خام منبع سرشاری از پرو ویتامین A است، جالب این­که در بسیاری از کشورهای جهان برای درمان کمبود ویتامین A و پیشگیری از بروز آن از روغن پالم تصفیه شده و سرخ رنگ استفاده می­کنند. از سوی دیگر روغن پالم سرشار از ویتامین E بوده و حاوی هر دو نوع توکوفرول و توکوتری انول است. گفتنی است که کاروتنوئیدها و ویتامین E وظیفه خطیر مقابله با عوامل اکساینده را در بدن بر عهده داشته و به همین دلیل نقشی بسزا در پیشگیری از ضایعات ناشی از رادیکال­های آزاد در بسیاری از عوارض و نارسایی­های مرتبط با کهولت ایفا می­کنند.

شاید این نوع ویتامین­های E در دیگر دانه­ های روغنی هم وجود داشته باشد. اما باید گفت که این نوع ویتامین­ها در پوسته دانه­ های روغنی وجود دارد نه در خود روغن. بنابراین روغن پالم از این منظر در مقایسه با دیگر روغن­ها ارزش غذائی مناسبی دارد.

بررسی قیمت

واردات این محصول با کیفیت­های مختلف، قیمت­های متفاوتی دارد اما بطور میانگین هر تن روغن پالم در سال ۱۳۹۳ با قیمت حدود ۹۲۰ دلار وارد کشور شده است.

میزان واردات

در چند سال اخیر واردات روغن پالم سهم بزرگی از واردات روغن گیاهی و روغن نباتی را به کشور داشته است. در سال ۱۳۹۲ واردات کل روغن‌ خام به کشور بیش از یک میلیون چهارصد هزار تن بوده، که متاسفانه ۵۰ درصد آن را روغن پالم تشکیل داده است. میانگین سهم واردات روغن پالم طی سال­های اخیر حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد واردات کل روغن خام وارداتی بوده که بنظر می­رسد دلیل اصلی حجم بالای واردات آن، ارزان بودن قیمت می­باشد.

به دلیل مسائل و مشکلات بهداشتی و پایین بودن استاندارد روغن پالم، هماهنگی­هایی بین وزارت بهدشت و وزارت صنعت و معدن و تجارت در جهت کاهش واردات این محصول صورت گرفت که مقرر گردید در سال ۱۳۹۳واردات روغن پالم به حدود ۳۰ درصد واردات انواع روغن خام کاهش یابد و برای کاهش ۲۰ درصدی واردات روغن پالم در سال ۱۳۹۳ هدف گذاری شود، اما این هدف گذاری به طور صحیحی مدیریت نشد و نهایتا میزان واردات این محصول در پایان سال ۱۳۹۳ به ۱۱ درصد بیشتر از حد مجاز تعیین شده رسید. بر اساس آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران طی ۱۲ ماهه سال ۱۳۹۳ میزان واردات انواع روغن خام بیش از یک میلیون و ۲۸۵ هزار تن به ارزش بالغ بر یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار بوده که اگر بخواهیم سهم ۳۰ درصدی روغن پالم را محاسبه کنیم باید در سال ۱۳۹۳ معادل۳۸۵ هزار و ۵۰۰ تن انواع روغن پالم به کشور وارد می‌شد. اما عدد واقعی چیزی در حدود ۵۳۵ هزار تن به ارزش بالغ بر ۴۸۹ میلیون دلار بود، یعنی سهم ۴۱ درصدی از کل روغن وارداتی به کشوردر سال ۱۳۹۳ متعلق به روغن پالم بوده است.

با توجه به آمار موجود در گمرک ایران میزان واردات روغن پالم طی چند سال اخیر به شرح جدول زیر می باشد:

بررسی تقاضای داخلی

طرح مطالعاتی جایگزینی روغن پالم به جای سایر روغن­های وارداتی در کشور ما از سال ۱۳۶۲ آغاز گردید و بالاخره ورود روغن پالم در کشور از سال ۱۳۶۸ آغاز شد. در سال ۱۳۶۸ طبق پیشنهاد اداره نظارت بر مواد غذایی کشور به کارخانه­های روغن نباتی کشور مجوز داده شد که روغن پالم پالایش شده را به روغن­های جامد نباتی اضافه کنند مشروط به این­که میزان اسید های چرب اشباع لوریک، استئاریک و پالمتیک بیش از ۲۰% نشود.

براساس آمار موجود، مصرف سالانه روغن پالم در کشورهای دنیا همچون چین ۶٫۶ میلیون تن، اتحادیه اروپا ۶٫۱ میلیون تن، هند ۹ میلیون تن، اندونزی ۱۱ میلیون تن و آمریکا ۱٫۴ میلیون تن و ایران ۷۶۰ هزار تن (در سال ۱۳۹۲) است که حاکی از آن است که سرانه مصرف این محصول نسبت به بقیه کشورها بیشتر است. البته مصرف روغن پالم در صنایع صابون­سازی و همچین مشتقات روغن پالم در صنایع مختلف آرایشی، بهداشتی و شیمیایی از گذشته مطرح بوده است. و مصرف آن صرفا خوراکی نیست و نمی توان به بهانه استفاده بیش از حد روغن پالم در لبنیات واردات آن را محدود کرد.

روغن پالم آری یا خیر؟

خلاصه کلام این است که روغن پالم براساس کدکس بین‌المللی و استانداردهای ملی این روغن، قابل مصرف خوراکی است و در همه دنیا هم این روغن مصرف می‌شود و به مانند روغن­های دیگر مزایا و معایبی دارد که هر کدام در جای خود و در مقایسه با سایر روغن­ها باید دیده شود. روغن پالم از روغن­های جامد بسیار بهتر و کم ضررتر است و درصورتی که اسید­های چرب اشباع آن کمتر از ۲۰% باشد، استفاده از آن در روغن نباتی در حد مجاز زیانی ندارد. اما در صورتی که بیش از ۲۰ درصد اسید چرب اشباع داشته باشد در مصارف غیر خوراکی مانند صنایع صابونسازی و آرایشی، بهداشتی و شیمیایی می­توان استفاده کرد که در حال حاضر نیز حجم زیادی از این روغن در این موارد استفاده می­شود.

با توجه به ارزان بودن روغن پالم، می­توان گفت محدود کردن واردات روغن پالم دیدگاهی غیر واقع بینانه است و باعث افزایش قیمت مواد غیرخوراکی که از روغن پالم استفاده می­کنند خواهد شد. بنظر می­رسد گزینه بهتر افزایش نظارت بر صنایع غذایی است تا استفاده از روغن پالم به سمت مصارف غیر خوراکی هدایت شود