تنظیم قراردادها

تنظیم و نگارش قرارداد، یکى از حساس ترین و البته تخصصى ترین و ظریف ترین امورى است که وکلا عهده دار آن هستند. اگر گفته شود که بسیارى از دعاوى مطروحه در مراجع قضایى، ناشى از ایرادات موجود در قراردادها است، امرى مقرون به واقع است.

متاسفانه امروزه هرشخص غیر متخصصى به خود اجازه تنظیم قرارداد را می دهد و این در حالى است که به جرأت می توان گفت تنظیم و نگارش قرارداد، یکى از پیچیده ترین و هنرمندانه ترین بخش هاى حقوق است و براى اقدام به آن باید تسلطى کامل به قواعد عمومى قراردادها و آثار قانونى هریک از عقود معین داشت.

صرف نظر از اینکه قرارداد تنظیمى ناظر به عقود معین است یا غیر معین، شاکله قاطبه آنها با یکدیگر شباهت دارند و تفاوت آنها در جزییات و ظرایف هریک از آنها می باشد. دقت در رعایت کلیات از یک سو و از سوى دیگر رعایت ظرایف در خصوص جزییات، وجه ممیزه میان قراردادها است.

در این نوشتار برآنیم که اصول ناظر بر شکل و کلیات قراردادها را مرور کرده و اشاراتى داشته باشیم به برخى از جزییاتى که باید در قراردادها مدنظر قرار گیرد.

الف) اسکلت و چارچوب قراردادها

به طور کلى، قراردادها داراى اسکلتى واحد به شرح زیر هستند:

١-  طرفین قرارداد

٢-  موضوع قرارداد

٣- مدت قرارداد

۴- محل انجام قرارداد

۵- مبلغ قرارداد و نحوه پرداخت آن

۶- حقوق و تکالیف طرفین و شرایط قرارداد

٧- حل اختلاف

شایان ذکر است همان گونه که فوقا بیان شد، بندهاى هفتگانه مذکور کلیاتى مشترک در قراردادها هستند و البته موارد دیگرى مانند «فورس ماژور و قوه قهریه» یا «حق فسخ قرارداد» بعضا در برخى قراردادها جداى از بند ۶ یعنى حقوق و تکالیف طرفین و شروط قرارداد، درج و به آنها پرداخته می شود.

# نکته

نکته ظریفى که در نگارش قراردادها، قبل از هرچیز باید به آن توجه شود، «افعال به کار رفته در جملات قرارداد» است. به یاد داشته باشیم که قراردادها آثار مکتوبى هستند که در عالم اثبات و واقع، مبین توافقات پیشین و گذشته طرفین هستند.

به تعریفى دیگر، اصل بر آن است که بدوا اطراف قرارداد تمامى توافقات خود را معمول داشته اند و اکنون با تنظیم کتبى قرارداد، آن را به صورت سندى مکتوب و به منظور روشن بودن وضعیت ایشان نسبت به یکدیگر درآورده اند، از این رو در قراردادها باید افعال جملاتى که ناظر بر تعهدات ایشان است، به صورت «فعل ماضى» نگاشته شود.

به عنوان نمونه:

این قرارداد فى مابین. . . . . . منعقد «گردید»

یا

طرفین توافق «نمودند….»

و امثالهم، زیرا چنانچه عنوان شود طرفین «توافق می نمایند» شاید این شبهه در ذهن به وجود  آید که هنوز توافقى صورت نگرفته و تعهدات بر ذمه ایشان مستقر نشده است.

بله، شاید کمى وسواس گونه به نظر برسد، اما همان گونه که در ابتدا معروض شد، دقت در تنظیم قراردادها امرى هنرمندانه و ظریف است و از یک هنرمند چیزى جز رفتار ظریف و هنرمندانه توقع نمى رود.

بعد از بیان و اعلام چارچوب و اسکلت هر قرارداد، به بررسى اجمالى هریک از مواد معنونه می پردازیم:

ا- طرفین قرارداد

در تنظیم قرارداد، تعریف کامل از طرفین قرارداد امرى بسیار حائز اهمیت است، از یک سو به منظور شناسایى اطراف قرارداد و شناخت متعهدین و از سوى دیگر تبیین سمت آنها.

اطراف یک قرارداد یا اشخاص حقیقى هستند یا اشخاص حقوقى.

چنانچه شخص حقیقى طرف قرارداد است، باید مشخصات کامل وى به شرح زیر درج شود:

نام و نام خانوادگى

نام پدر

شماره شناسنامه و شماره ملى

محل صدور

نشانى کامل.

اما اگر طرف قرارداد شخص حقوقى است، تصریح و رعایت چند نکته مهم بسیار ضرورى است:

–  نام کامل شرکت، نوع شرکت و شماره ثبت آن.

– نام و سمت امضاکنندگان قرارداد.

– نشانى دقیق شرکت براساس آخرین نشانى ثبت شده در اداره ثبت شرکت ها.

ادامه دارد…

دکترای حقوق خصوصی

فرصت امروز