خودآموز ایجاد خلاقیت در کودکان

هر چند شواهد کامل نیست، اما برخی تحقیقات نشان می‌دهد که والدین کودکان خلاق در رفتار خود هماهنگی بیشتری نشان می‌دهند، کودکان خود را آن گونه که هستند قبول دارند و آن‌ها را به کنجکاوی درباره اشیاء و امور تشویق می‌کنند. اگر می‌خواهید کودکانی خلاق داشته باشید، این خودآموز به کار شما می‌آید.

خلاقیت قابلیتی است که در همگان وجود دارد اما نیازمند پرورش و تقویت می‌باشد تا به سر حد شکوفایی برسد. فرد خلاق کسی است که از ذهنی جستجوگر و آفریننده برخوردار باشد. خلاقیت عبارت است از «توانایی دیدن چیز‌ها به شیوه‌های جدید شکستن مرز‌ها و فرا‌تر رفتن از چارچوب‌ها، فکر کردن به شیوه‌ای متفاوت، ابداع چیزهای جدید، استفاده از چیز‌های نا‌مربوط و تبدیل آن به شکل‌های جدید.» می‌توان نتیجه گرفت که خلاقیت برآیند فرآیندهای ذهنی و شخصیتی فرد بوده و به تولیدات و آثاری منجر می‌شود که نو و بدیع بوده، خاصیتی متکامل داشته و با واقعیت‌ها، منطبق بوده و در غایت به سود جامعه بشری هستند.
خانواده یکی از عوامل بسیار مهم در رشد و پرورش خلاقیت کودکان محسوب می‌گردد که نقش مهمی در شکوفایی خلاقیت‌های کودکان دارد. از آنجا که کودک حساسترین مراحل رشد خلاقیت را در محیط خانه سپری می‌کند، محیط مناسب خانوادگی، شیوه و نگرش‌های صحیح فرزندپروری در رشد و شکوفایی خلاقیت سهم مهمی ایفا می‌کند.

خانواده و خلاقیت

بدون شک خانواده مهم‌ترین نقش را در کنترل و هدایت تخیل و ظهور خلاقیت دارد. اگر خانواده فرصت‌های لازم را برای سوال کردن، کنجکاوی و کشف محیط به کودکان بدهد و هرگز آن‌ها را تنبیه نکند، زمینه را برای رشد خلاقیت فراهم می‌کنند. تنبیه و تهدیدهای مکرر، آفت خلاقیت‌های ذهن است. فرزندان خلاق در خانه به آرامش روانی، اطمینان خاطر و اعتماد به نفس قوی نیاز دارند.
هر چند شواهد کامل نیست، اما برخی تحقیقات نشان می‌دهد که والدین کودکان خلاق در رفتار خود هماهنگی بیشتری نشان می‌دهند، کودکان خود را آن گونه که هستند قبول دارند و آن‌ها را به کنجکاوی درباره اشیاء و امور تشویق می‌کنند و کودکان خود را در انتخاب موضوعات مورد علاقه آزاد می‌گذارند و کار‌ها و برنامه‌های آنان را تحت نظر دارند و پی گیری می‌کنند.
لذا شایسته است والدین تا آنجا که امکان دارد کودکان خود را مستقل بار آورند و در ایجاد اعتماد به نفس، آنان را یاری کنند و دستاوردهای آنان را با آغوش باز پذیرا شوند و هنگام شکست، به جای سرزنش راهنما و راهگشای مشکلات کودکان خود باشند، تا کودکان بتوانند ضمن احساس ارزشمندی در انجام کار‌ها، راه حل‌ها و عقاید غیر معمول و دور از ذهن را نیز بیازمایند، چراکه چنین کارهایی پایه و مایه اصلی خلاقیت است.

مدرسه و خلاقیت کودکان

علاوه بر خانواده، مدرسه نیز نقش بسیار مهمی در شکوفایی خلاقیت‌های کودکان دارد. سن ورود به مدرسه سن بسیار حساس و بحرانی در ارتباط با خلاقیت‌های ذهنی است. عواملی چون تکالیف درسی، تاکید بر محفوظات، اجرای برنامه‌های هماهنگ و انتظار رفتارهای یکسان از کودکان، عدم توجه به تفاوت‌های فردی، عدم شناخت یا بی‌توجهی به ویژگی‌های کودکان خلاق سبب می‌شود که قدرت خلاقیت آنان به تدریج کاهش یابد.
برای اینکه مدرسه بیشترین نقش را در پرورش و خلاقیت کودکان داشته باشد، روان‌شناسان پیشنهاد کرده‌اند که در مدارس مسائلی را که به یاد گیرندگان ارائه داده می‌شود طبقه بندی کنید و دستاوردهای خلاق یادگیرندگان را مورد تشویق قرار دهید
همچنین مدارس نباید تجارب کودکان را به موارد بخصوصی محدود کنند و نسبت به اختلافات فردی یادگیرندگان با احترام برخورد کنند و در پرورش استعداد‌های ویژه آنان بکوشند.

ویژگیهای کودکان خلاق

– کودکان خلاق اغلب با آب و تاب حرف می‌زنند. ذکر جزییات یک ماجرا و به تفضیل سخن گفتن می‌تواند نشانه قدرت خیال و تصور زیاد باشد.
– دقت و توجه شدید در گوش دادن، مشاهده کردن یا انجام دادن کاری دارند.
– شور و نشاط و مشغولیتهای شدید جسمانی دارند.
– در صحبتهای خود از قیاس استفاده می‌کنند.
– عادت به وارسی منابع مختلف دارند.
– با دقت به اشیا و پیرامون خود می‌نگرند.
– اشتیاق به صحبت کردن درباره کشفیات با دیگران دارند.
– توانایی ابداع بازیهای جدید و تغییر در بازی‌ها دارند.
– کنجکاوی زیادی برای سردرآوردن از امور دارند.
– در گفتار خود جسارت زیادی دارند.
– سئوالات عجیبی طرح می‌نمایند.

عوامل از بین برنده انگیزه و خلاقیت کودک در محیط خانواده

– تاکید بیش از حد والدین بر هوش و حافظه کودک
– ایجاد رقابت میان کودکان
– تاکید افراطی بر جنسیت کودک
– قرار دادن قوانین خشک و دست و پا گیر در منزل
– عدم آشنایی والدین با مفهوم واقعی خلاقیت
– انتقاد مکرر از رفتارهای کودک
– بیهوده شمردن تخیلات کودک
– عدم شناسایی علائق درونی کودک
– عدم وجود حس شوخ طبعی در محیط منزل
– تحمیل نقش بزرگسال به کودک

ضرورتهایی برای افزایش خلاقیت کودکان

– هرگز کودک را تحقیر نکنیم. کودکی که احساس حقارت کند هرگز دست به خلاقیّت نمی‌زند.
– محیطی مناسب برای انجام کارهای خلاق آن‌ها فراهم نمایید.
– امکانات و وسایلی در اختیار آن‌ها قرار دهید تا به کمک آن‌ها خلاقیت‌های خود را ابراز نمایند. به عنوان مثال وسایل موسیقی، نقاشی و طراحی و..
– کارهای خلاق کودکان را تشویق کنید و آن‌ها را در معرض نمایش قرار داده و از ارزیابی بیش از حد آنان خودداری کنید.
– به عنوان بزرگسال، خود به انجام کارهای خلاق بپردازید و اجازه دهید کودکان شما شاهد کارهای خلاقتان باشند.
– به شیوه‌های آموزشی در خانواده خود توجه داشته باشید.
– برای کارهای خلاق دیگران ارزش قائل شوید.
– از تأکید بر تصورات قالبی در خصوص جنسیت کودکان شدیداً خودداری نمایید. (به عنوان مثال دختر ماشین بازی نمی‌کند، پسر عروسک بازی نمی‌کند یا پسر گریه نمی‌کند.)
– امکان شرکت در فعالیت‌ها و کلاسهای ویژه را برای آنان فراهم نمایید.
– اگر مشکلات یا گرفتاریهای در خانواده وجود دارد از آن مشکلات به شیوه مثبتی استفاده کنید و با تشویق به کودک خود اجازه ابراز احساسات و اظهار نظر بدهید.
– توجه داشته باشید که استعداد فقط سهم کوچکی از خلاقیت است و تمرین و نظم بخشیدن به آن از اهمیت بیشتری بر خوردار است.
– اجازه بدهید کودک خودش باشد حتی اگر رفتارهای عجیب از او سر بزند و سعی کنید در حضور جمع کودک خود را خلاق معرفی نکنید؛ در غیر این صورت اطرافیان انتظارات بیش از حدی از کودک شما خواهند داشت.
– با کودک خود شوخ طبع و مهربان باشید.
آسمونی