صنعت لوسترسازی ایران با سابقه‌ای بیش از نیم قرن فعالیت، آمیخته‌ای از هنر و صنعت را به جهان عرضه می‌کند که در آسیا و خاورمیانه مقام اول را داشته و در جهان هم از اسم و رسم مناسبی برخوردار است.
به گزارش ایده و خلاقیت و به نقل از فرصت امروز، تولیدات لوستر ایران به دلیل ذوق و سلیقه‌ای که در آن به کار گرفته می‌شود در همه جای دنیا شناخته شده است، اما چند سالی است که این صنعت قدیمی و ریشه‌دار حال و روز مساعدی ندارد و با توجه به شرایط کنونی بازار و رکود چند ساله کمتر کسی رغبت این را دارد که برای خرید لوستر اقدام کند.
ضمن اینکه وضعیت تولید بحرانی است و برخی از فعالان این صنعت به خاطر شرایط نامناسب فعلی دست از کار کشیده‌اند و سراغ کارهای دیگر رفته‌اند. از نظر تولیدکنندگان قدیمی این حرفه، این صنعت استعداد زیادی در شکوفایی مجدد دارد به شرطی که اقدامات لازم برای تداوم فعالیت مهیا شود. در این شماره با اکبر نمکی، تولیدکننده قدیمی و باسابقه و صاحب برند لامپا درباره بازار و سرمایه‌گذاری در این بخش تولیدی به گفت‌وگو پرداخته‌ایم.
انبارها؛ بهترین مشتریان بازار
«بازار خراب است، یا شرایط اصلا خوب نیست.» این روزها این حرف‌ها و جملات مشابه را از زبان فعالان بازار و به‌خصوص تولیدکننده‌ها بیشتر می‌شنویم. اکبر نمکی، تولیدکننده قدیمی این حوزه هم از وضعیت فعلی ناراضی است. وی ۵۰سال است که در این بخش فعال است و ۴۲سال است که جواز تولید و کسب دارد. او درباره این روزهای بازار می‌گوید: باید بگویم بازار تعطیل است. سه‌سال است که رکود مطلق حاکم شده و حداقل در کوتاه‌مدت خروج از آن ممکن نیست. الان طوری شده که از پس هزینه‌های جاری هم به زحمت برمی‌آییم. اوضاع و احوال این صنف تا سال ۱۳۹۰ بد نبود، ولی از آن موقع تا حالا مناسب نیست.
تا چند سال پیش شیفت شب هم داشتیم ولی الان اضافه‌کاری هم نداریم و از تعداد کارگرها کم کردهایم چون تولید خیلی کم شده و همین مقدار کم هم مشتری ندارد و در انبار خاک می‌خورد. به‌طور کلی حجم تولید ما و سایر واحدها بیش از ۳۰درصد کاهش پیدا کرده و بعضی از همکاران تعطیل کرده و رفته‌اند. پیش از این (قبل از سال ۹۰) به ۱۵کشور صادرات داشتیم. کشورهای حاشیه خلیج فارس، آذربایجان، ارمنستان، گرجستان و کشورهای آسیای میانه و آفریقای جنوبی بازارهای هدف ما بودند. صادرات این محصول الان صفر شده و به‌صورت محدود و به شکل چمدانی انجام می‌شود.
تولید و عرضه
نمکی از نحوه کار و تولید کارخانه‌اش می‌گوید: ۹۰درصد ساخته‌های ما دستی است. تولید مکانیزه هم داریم ولی به اندازه کم. چون لوستر و کریستال یک کالای لوکس و تزیینی است ارزش کار دستی آن بیشتر است و بعضی از اقلام را نمی‌توان با ماشین درست کرد. شرکت لامپا در کیلومتر ۳۸ جاده قدیم تهران – کرج واقع است که بیش از ۴هزار مترمربع وسعت دارد و ۴۲نفر در آن به کار مشغول هستند که قبلا ۱۲۰نفر پرسنل داشته است.
کار عمده این شرکت ساخت انواع لوستر برنزی است و نمونه‌های دیگر براساس سفارش‌های دریافتی ساخته می‌شود. اساس و مواد اولیه برای این حرفه، رابطه مستقیمی با قیمت مس دارد. مواد اصلی تولید برنج و برنز است که هر دو فلز از آلیاژهای مس به حساب می‌آیند. مواد اصلی کار تماما داخلی است چون منابع عظیم مس را در اختیار داریم و واردات نداریم. قیمت‌ها از قرار کیلویی ۱۲ تا ۲۰ هزار تومان متغیر است چون بستگی به نرخ دلار و قیمت‌های بورس فلزات دارد. از فلزات دیگر مثل نیکل، سرب و آلومینیوم هم در کار تولید استفاده می‌شود.
اجناس چینی بیشتر آلومینیومی هستند که هم ارزان‌ترند و هم‌کیفیت بالایی ندارد. قیمت برنز تفاوت زیادی با برنج ندارد. آلومینیوم کیلویی ۶ تا ۸هزار تومان و سرب ۴ تا ۶هزار قیمت دارند. نمکی درباره هزینه اولیه برای راه‌اندازی یک واحد تولیدی جمع‌و‌جور می‌افزاید: این بستگی به نوع کار و جنس تولیدی دارد. در یک زیرزمین کوچک و با چند وسیله ساده با سرمایه ۵۰میلیون تومان هم می‌توان شروع کرد ولی حاصل کار محصول استاندارد و با کیفیت از آب درنمی‌آید. برای تولید و فعالیت مستمر باید زمین مناسب تهیه کرد.
حداقل به ۳هزار متر زمین نیاز است که نصف آن برای انبار یا سوله استفاده می‌شود. غیر‌از آن ۴-۳میلیارد هم هزینه ماشین‌آلات و ادوات برقی می‌شود. مورد دیگر سرمایه‌گذاری مستمر و تزریق نقدینگی است. در این شغل به خاطر شرایط خاصی که دارد مانند فروش فصلی، سفارش‌های موردی و حتی تکی امکان تولید انبوه برای دو یا سه مدل خاص وجود ندارد. بنابراین طرح‌های جایگزین وقت و هزینه بیشتری احتیاج دارند.خود ما ظرف پنج، شش سال گذشته چیزی نزدیک به ۶میلیارد تومان هم به مجموعه اضافه کردهایم.
فرصت‌ها و تهدیدها
این تولیدکننده صاحب‌نام به مستعد بودن فراوان این صنعت اشاره می‌کند و می‌گوید: این حرفه خیلی مستعد توسعه و سودآوری است. افسوس که از این پتانسیل استفاده درست نمی‌کنیم. کسانی که در این صنف مشغول هستند همگی استادکار هستند که در یک کارگاه کار تولیدی می‌کنند. الان اوضاع برای رقابت مناسب نیست و دروازه واردات هم که باز شده و اجناس بی‌کیفیت چینی بازار را پر کرده است. تولید سخت و واردات راحت شده و بیشتر به‌جای ساخت، سراغ واردات رفته‌اند.
مشکل دیگر حساب و کتاب خود دولت است که با ما خوب تا نمی‌کند. الان مالیات بر ارزش افزوده ۹درصد تعیین شده که ما به هیچ عنوان نمی‌توانیم از مشتری اخذ کنیم و به زور نمی‌شود گرفت. تسهیلات بانکی خوب و کافی هم در کار نیست تا با اتکا به آن بتوان به خطوط تولیدهای دیگر اضافه کرد. اگر حمایت و نظارت کافی باشد واقعا مشکلی برای تولید پیش نمی‌آید.
